Ngomongin Palang Pintu
Malem entu, pulang kerja gue kagak balik ke rumah. Tapi belok ke rumah Haji Naipin. Pasalnya, guru sepiritual gue entu mau mantu. Ustat Opik, anaknya Haji Naipin yang paling gede, besok mau nikah.
Mangkanya malem ini kita mau pada berembuk masalah ngarak penganten besok.
“Assalamu alaikum,” gue uluk salam.
“Wa alaikum salam, Mat,” Bang Ji’ih yang jawab.
“Pade kemana nih, Bang. Kok sepi? Jadi rembukannya?”
“Lagi pada keluar. Rembukannya nanti bentar, Mat.”
“Abang ikut ngarak juga, Bang?”
“La iya, Mat. Gue pan besok mau maen palang pintu.”
“Palang pintu apa, Bang? Palang pintu kereta?”
“Ngaco. Palang pintu yang buat ngarak penganten entu, Mat.”
“Naaah. Kebetulan, nih. Aye jadi nanya-nanya sama abang. Bole, Bang?”
“Bole aja, Mat.”
“Kenapa sih, orang Betawi kalo mau kawinan musti ada palang pintu?”
“Oooh, jadi elo mau tau kenapa kudu ada palang pintu.”
“Iye, Bang.”
“Kalo elo makan kue putu, jangan dimakan bareng terasi, kalo lo pengen tau kenapa kudu ada palang pintu, karena entu udah tradisi.”
“Maksud aye, landasan pilosopisnya, Bang.”
“Kalo elo ke rumah pak Erte, jangan lupa sopan santun, kalo elo anak ef el pe, musti ngejawabnya make pantun.”
“E, bujug! Abaang. Aye pan anak ef el pe yang rada oon. Pake segala ngejawab pake pantun. Bikin pantun pan susah, Bang. Kudu mikir dulu.”
“Ah, lo gak asik. Gak mau mikir dikit. Pake minta landasan pilosopisnya segala, Mat,” jawab Bang Jiih. Terus lanjutnya,”gini, Mat. Palang Pintu entu adalah tradisi masyarakat Betawi waktu ngarak penganten. Jadi sebelonnya calon penganten laki ketemu sama calon penganten cewek, kudu di tes sama keluarga mempelai perempuan.”
“Trus, trus.”
“Pertama, bahasa pengantarnya kudu pake pantun. Atawa kudu berbalas pantun. Tradisi berbalas pantun adalah tradisi Nusantara yang memerlukan kecerdasan dan kecepatan berpikir. Ini yang perlu kita banggain. Kagak ada negara laen di luar rumpun melayu yang punya tradisi berbalas pantun. Elo aja kagak bisa, Mat.”
“Iye, Bang. Trus kaitannya sama penganten, apa?”
“Entu artinya seorang suami kudu cerdas. Die entu pan pemimpin rumah tangga. Makanya kudu punya kecerdasan dan kecepatan berpikir yang nantinya bisa ngarahin istrinya dalam mengarungi biduk rumah tangga dan kehidupan bersama.”
“Maksudnya yang laki kudu pinter, Bang.”
“Maksudnya idup ini kudu dijalanin pake ilmu. Bukannya kanjeng Nabi bilang kalo mau bahagia di dunia, kudu pake ilmu. Mau bahagia di akherat, kudu pake ilmu. Dan kalo mau bahagia dunia akherat, ya kudu pake ilmu juga.”
“Ngarti, Bang. Abis gitu?”
“Baru begebrak.”
“Maksudnya, Bang?”
“Pihak penganten laki, kudu bisa ngerobohin centeng-centeng dari penganten perempuan.”
“Berantem, Bang?”
“Adu silat. Dari tangan kosong sampe pake golok.”
“E buset. Bisa gitu, Bang.”
“Lah iya.”
“Maksudnya?”
“Seorang lelaki kuda sanggup ngejaga kehormatan bininya. Ada kenapa-kenapa sama bininya, lakinya kudu tanggung jawab.”
“Itu, mah kudu.”
“Makanya.”
“Abis entu kelar, Bang?”
“Belon. Masih ada satu syarat lagi.”
“Apaan, Bang.”
“Calon penganten cowok kudu bisa nyanyi lagu sike. Biasanya sih, solawat dustur atawa semacemnya.”
“Kalo entu maksudnya apa, Bang?”
“Maksudnya calon penganten cowok kudu bisa ngaji. Seorang suami itu, bukan cuman pemimpin di dunia untuk bininya. Tapi juga mimpin sampai akherat. Nikah entu adalah mitsaqan ghaliza atawa perjanjian yang berat. Perjanjian di hadapan Allah sehingga ngubah yang haram jadi halal. Di sini ada serah terima tanggung jawab yang gede dari bapak ke suami. Kalo masalah ini lo ngarti kan, Mat?”
“Iye. Emang tanggung jawab suami entu dunia akherat. Suami bukan cuman nanggung masalah sandang, pangan dan papannya si istri. Tapi juga masalah kebutuhan ruhiyah dan keimanannya. Makanya nikah entu adalah ibadah.”
“Iye. Bener.”
“Ternyata entu maksud pilosopisnya tradisi palang pintu. Baru ngarti aye. Ternyata ada nilai-nilai Islam dalam tradisi palang pintu.”
“Bukan cuman palang pintu, Mat. Umumnya tradisi atawa budaya kita entu mengandung nilai-nilai keislaman. Bukan cuman tradisi betawi, tapi juga budaya daerah laen di Nusantara. Karenanya kagak bijaksana mempertentangkan antara syareat Islam sama tradisi di Nusantara. Ini bukan bentuk Islam Nusantara karena Islam cuman satu. Tapi udah bisa dipastikan bahwa Nusantara adalah Islam.”